Udha e zemrës

Vdekja e tij përshkruhet nga Attar si një akt heroik, sikur kur e dërgonin në gjykim, një Sufi e pyet: 

“Cka është dashuria?”
Ai I përgjigjet:
“Do ta shikosh sotë, nesër, dhe mbasnesër.”
Ata e vranë atë ditë, e dogjën të nesërmen, dhe të mbasnesërmen e hodhën hirin e trupit të tij në ajër nga minarja e xhamisë.
“Kjo është dashuri” thotë Attar.

Kur ia prenë këmbët, ai buzëqeshi dhe tha, “dikur ecja tokën me këto këmbë, tash ka mbetur vetëm edhe një hap për në parajsë, preje atë po të mundeni.”

Dhe kur ia prenë duart ai e ngjyrosë fytyrën e tij me gjakun e vet, kur e pyetën pse, ai tha: 

“Kam humbur shumë gjak, dhe e di se fytyra ime është zbehur, nuk dua të dukem ne qehre i zbehur, se mos mendojnë njerëzit që kam frikë"

Jeta dhe veprimtaria e tij

Jeta dhe vdekja e el-Hellaxhit, martirit, mistikut, dhe evliasë, ka qenë subjekti masivë i dy vollumeve të studimeve nga orientalisti Francez Luis Masignon, prandaj më shumë dihet për të në Perëndim sesa figurat e tjera ndikuese të të njëjtit rang

Një folës i Arabishtes nga Farsi, el-Hellaxh së pari e adoptoi Sufizmin në Basra ku u bë një asket i entuziazmuar. Në udhëtimin e parë (tre herë gjithsej kishte shkuar në Mekë) haxhi për në Mekë, ai qëndroi për një vit të tërë në oborrin Heram, vazhdimisht duke agjëruar dhe duke mbajtur një heshtje të përhershme.

Me tu kthyer në Persi ai largohet formailsht nga Sufizmi - sepse dëshironte të shprehej publikisht për anën e brendshme të Islamit, gjë që Sufinjtë nuk e bëjnë –duke i nxitur përcjellësit e tij ta kërkojnë ‘Zotin përbrenda’ duke I dhënë një rëndësi të brendshme akteve rituale.

Armiqtë e tij në mesin e ehl el-zahir e akuzuan atë pa të drejtë sipas Masignonit, kinse ai dëshiron të heqë nga praktimi ritualet e ‘jashtme’.

Pas udhëtimeve të shumta dhe të gjata misionare në Indi, përtej kufinjëve të dar el-Islam ai u vendos në Bagdad, ku e shpalli doktrinën e quajtur ‘uniteti i dëshmisë’(vehda el-shuhud), një doktrinë teosefike jo aq e komplikuar sipas së cilës ‘bashkimi me Zotin’ duhet të kuptohet jo si ‘bashkim i substancës’, por si një rezultat I ‘një akti të besimit dhe dashurisë’ në të cilin qëllimi i Sufit të bashkojë intelegjencën e tij, vullnetin e tij, dhe egon me Zotin është një veprim i mëshirës Hyjnore.

Duke lajmëruar se Zoti po e dëshmonte Vet-vetën ‘në zemrën e robit të tij’, el-Hellaxh e rriti dyshimin e ehl el-zahir(legalistët egzoterik) edhe pse ai u kujdes në dogmen e tij teologjike, që mos të largohet nga rrënjët orthodokse Sunnite.

E thëna e tij se ai është ‘e vërteta’ (el-hak) u kuptua nga armiqtë e tij kinse ai bën blasfemi kur e identifikon veten me Hyjnoren.

‘Në qoftë se nuk e njeh Zotin,’ Hellaxh tha, ‘së paku identifiko shenjat e Tij. Unë jam ajo shenjë, Unë jam e Vërteta kreative [ana el-hak] sepse përmes së Vërtetës unë jam e vërteta përjetësisht…

"Meqenëse Hellaxh filloi të shprehet publikisht edhe mësuesi i tij shpirtëror Xhuneid Bagdadi (Allahu e bekoftë) u distancua nga ai dhe e kritikoi me dashamirësi për fjalimet e tij në publik, pa e vënë në pikëpyetje vlerën e përjetimit të tij fetarë.

Rumi thot se nuk duhet marrë literalisht e thëna "unë jam zot" ai e shpjegon shumë bukur në këtë mënyrë:

...të thuash “Unë jam robi I Zotit”, dhe “Unë jam Zot” të dyja janë shprehje të një përulje/nënshtrimi të madhë. Njëri që thotë “Unë jam rob I Zotit” pranon dy ekzistenca, të veten dhe të Zotit, por ai që thotë “Unë jam Zot” vetë ka pushuar së ekzistuari e ka bërë vetë-veten jo-ekzistent dhe e ka dorëzuar veten tërësishtë tek Zoti dhe thotë “Unë jam Zoti”, që nënkupton “Unë nuk ekzistojë, Ai është I tëri; nuk ka qenie tjetër pos Zotit.” Ky është një nënshtrim/përulje ekstreme dhe përulje e vetë-vetës

1. Hallaxh - Mystic and Martyr (Massignon)- kontakto@udhaezemres.com